PETER KOELEWIJN WIL DAT DE ARTIEST WEER CENTRAAL STAAT IN DE MUZIEK EN NÍET DE TECHNIEK
"De emotie komt tegenwoordig uit de machine"
geplaatst in: De Telegraaf/1987, auteur: Berry Zand Scholten


"Is het niet merkwaardig dat je moderne liedjes niet kunt onthouden en nazingen! Vroeger waren de songs dus origineler!"
Tekstsschrijver en producer, windt er geen doekjes om. De huidige technische mogelijkheden zijn fabelachtig, maar leidt dat ook tot betere muziek? Nee, nee, nee! Muzikaal gezien kan dat wat er tegenwoordig uit de studio's komt niet tippen aan de heerlijke muziek van vroeger. Het mist iets menselijks. Berry Zand Scholten luisterde aandachtig naar de Grote Meester.HILVERSUM, zaterdag. "Noem jij," zegt Peter Koelewijn, "nu eens een liedje van The Beatles." - "Lucy in the sky with diamonds, eh, Yesterday, Norwegian wood, With a little help..." - "Okay, stop maar, kun je ze ook nog zingen?" -"Ja, natuurlijk." - "Nee, laat maar. Nou, 's kijken. Golden Earring?" - "That Day, Back home, Buddy Joe. " - "Elvis?" - "Eh, Tutti Frutti, Blue Suede Shoes, Burning Love." - "Prachtig, en zing er nou eens een van Prince." - Stilte... - "Michael Jackson, dan. UB-40. Simple Minds?" - Stilte... - "Kijk, dat bedoel ik. Jij luistert toch ook dagelijks naar de radio? Thuis en in de auto. En je kunt niet zo'n liedje even naneurië! En die van vroeger wel. Dat heeft niks met leeftijd of interesse te maken. Vroeger waren de liedjes dus anders. Origineler. Opvallender. Herkenbaarder. Met meer persoonlijkheid en minder technische brij." "Ho!" roep ik, "La isla bonita van Madonna, eh, Nikita van Elton John." - "Dat zijn de uitzonderingen," zegt Peter Koelewijn.
Praten met de aartsvader van de Nederlandse rock, met een van de allereerste "producers" van de Nederlandse populaire muziek. In het verleden duiken; naar Kom van dat dak af en Beestjes van Ronnie, of Kom uit de bedstee van Egbert Douwe (Rob Out) en peinzen over de toekomst, met plaatprodukties rond Marcha Buit, Frank & Mirella, wellicht weer een eigen langspeelplaat. "Tja, ik zal nog wel een jaar of twintig in dit vak blijven rondstoeien."
De lokatie is het "Rocket-produktiekantoor", dat Peter Koelewijn samen met manager Ludo Voeten drijft. Een aardige villa aan de rand van Hilversum. Een leren bank, een losse bar, een bureau, een half drumstel. Wat posters, trofeeën, gouden platen. Er verschijnt een rossige heer, met in zijn kielzog een gedreven meisje, die een cassettebandje meevoert dat Koelewijn per se moet beluisteren. Harde synthesizers nemen bezit van de ruimte. Het meisje zingt en kijkt afwachtend. "Ik vind het wel redelijk okay," zegt Koelewijn, "maar ik zou toch eerst wat meer willen horen."
"De jongen die voor haar schrijft, maakt wel twintig liedjes per dag," voert de man aan.
"Tja," zegt Peter, "ik heb liever iemand die twintig dagen doet over één echte hit."
"Het vak," vervolgt Koelewijn, "is gedevalueerd. Begrijp me goed, er wordt veel muziek gemaakt en uitgevoerd, maar het individualistische is eraf. Of er zijn minder echte persoonlijkheden, of ze vallen niet meer op in de brij. Daardoor is het allemaal ook minder herkenbaar geworden. Ik generaliseer nu natuurlijk. Vroeger werd een hit gemaakt door de kwaliteit van het liedje, de artiest en de muzikanten èn de produktie. Nu komt er aan de meeste platen amper nog een muzikant te pas. Alles komt uit de synthesizer: bas, drums, strijkers, blazers. Je kunt praktisch alles uit die dingen halen. Sterker nog, je hoeft nu niet eens meer muzikaal te zijn om een hit te scoren. Maar het is niet meer te stuiten, die technische ontwikkeling."
"Dat heeft ook voordelen. De artiesten van nu, die met muziek bezig zijn anno 1987, zijn lichtjaren verder dan wij, toen we voor het eerst de studio indoken. Ze hebben thuis of bij een vriend een demo-studiootje, met synthesizers en drumcomputers, en ze kunnen in feite klanken vastleggen waaraan vroeger een hele trein apparatuur te pas moest komen. Je zou zeggen: dat spaart tijd, de voorbereiding is beter, dus wordt het allemaal goedkoper in de platen- en muziekindustrie, Maar dat is niet zo, want ook in de studio's is zoveel veranderd, is het aantal mogelijkheden zo gegroeid, dat je weer uren en uren extra nodig hebt om het goede geluid te vinden, door al die techniek. Een plaatproduktie kost dus nog nét zo veel of meer dan vroeger. Een studio kost tussen de twee- en drieduizend gulden per dag."
"En daar komt bij dat platenmaatschappijen uitermate voorzichtig zijn. Uit financiële nood. Het is een oud verhaal, maar het Nederlandse muziekprodukt zit in de hoek waar de hardste klappen vallen. En de omroep heeft daar, in het algemeen gesproken, bitter weinig begrip voor. Luister naar de radio, kijk naar de televisie; het is tachtig procent buitenlands materiaal wat je hoort en ziet op de videoclips. Met andere woorden: het Nederlandse produkt krijgt te weinig aandacht. Daardoor wordt de kans op een hit, op financieel succes dus, kleiner, en zo zit de hele muziekindustrie al jaren in een sterk neergaande spiraal."
"Daar is de laatste jaren het onzaglijk grote probleem van het kopiëren bijgekomen; een probleem dat met de komst van de DAT-recorder nog groter zal worden. Ga maar eens op een schoolplein staan: een gozer heeft een nieuwe LP en dertig vrienden en vriendinnetjes kopiëren 'm. En als er, zoals in sommige landen gebeurt, straks op cassettebandjes of DAT-cassettes, extra rechten worden geheven om die aan de artiesten te laten toekomen, gaat dan ook weer tachtig procent van de opbrengst naar het buitenland? Nee, ik zie het somber in. Sessie-muzikanten, vroeger een begrip in de platenindustrie, ze zijn verdwenen. De computer neemt het over. En het zoeken naar de sound in de studio's, de dominerende rol van al die techniek, maakt dat dikwijls het liedje, de compositie en de melodie in het gedrang komt. Het muzikale heeft dus ingeboet ten gerieve van de techniek."
"Wat de CD betreft, tja, dat is natuurlijk een fabelachtige ontwikkeling. Zonder ruis, optimale geluidskwaliteit, handig, compact, slijtvast, noem maar op. Natuurlijk geeft het de platenindustrie nu nieuwe impulsen, maar als straks de CD-kwaliteit op CD-kwaliteit gekopieerd wordt via de DAT- recorders, dan haalt de muziekindustrie zijn eigen beul opnieuw in huis. Kijk, technisch vind ik het allemaal fantastisch. De CD-techniek is een enorme stap vooruit in de grammofoonplaten-business. Het publiek heeft er weliswaar niet direct om gevraagd, maar het onderkent de verbeteringen en de voordelen. Maar je moet natuurlijk wel trachten te voorkomen dat de techniek de industrie om zeep helpt."
"Een grammofoonplaat bevat, om het zo maar eens te zeggen, verpakte emotie. Klanken, geluiden, menselijke stemmen, die in combinatie met de compositie, de tekst, enzovoort bepalen of ze de mensen aanspreken. Als de materiële opbrengsten, bijvoorbeeld door het kopiëren, zó teruglopen dat er geen nieuwe dingen meer gebeuren, dan is de muziek-business kapot. De Nederlandse, welteverstaan. Engelstalige landen kunnen dan weer op een groter afzetgebied rekenen, waardoor er nog meer geld vrijkomt. Voor profes- sionele videochps bijvoorbeeld.

De buis wordt overstroomd door tv-clips uit het buitenland

En pats, daar gaan we weer, nog verder bergafwaarts. Ja, en dan ons omroepbestel. "Hilversum III" werd gezegd, "dat wordt de popzender." 'Pop' is nog steeds de afkorting voor "populair", maar Hilversum III heeft zich van meet af aan, door hobbyisme of wat dan ook, tot een "rockzender" ontwikkeld."
"De televisie? Wat voor aandacht krijgt het Nederlandse produkt? Op Volle Toeren, Nederland Muziekland en Wedden dat. Dat is alles. De buis wordt overstroomd door tonnen kostende videoclips uit het buitenland. Als een Nederlandse artiest een plaatje maakt, kan er misschien vijftienduizend gulden voor een videoclipje af, die dan onmiddellijk in het niet valt bij die van Michael Jackson, om maar eens wat te noemen. Het zou eigenlijk internationaal moeten worden aangepakt, deze problematiek, in verband met dat kopiëren. Ons omroepbestel zou eens wat beter doordrongen moeten worden van het belang van een eigen muziekindustrie die mede door de omroep kan floreren. Waarom geen videootje opgenomen van een Nederlandse artiest en die op de buis vertoond in een van die lange pauzes, waarbij nu uitsluitend een tikkende klok in beeld wordt gebracht?"
"Het kan wel. Kijk maar naar Veronica, die zelf iets deed met Sailing home van Piet Veerman en Let your sun shine van Ashton & Van Kolck. Als dat vaker zou gebeuren, zou de respons groeien en dan zou je zien dat we in Nederland net zo inventief en vernieuwend zijn als in het buitenland. Maar nu is voorzichtigheid de moeder van de porseleinkast en gebeurt er weinig anders dan het produceren van de 'brij', die het buitenland ook al aanbiedt."
Hij lijkt er niet vrolijker op geworden, Peter Koelewijn, de man die in 1959 Nederland op zijn kop zette met de allereerste echte Nederlandse rock-hit Kom van dat dak af, met onbezorgde knallers als Mij oh mij, Angeline, Robbie en Veronica Sorry, die verrassend op de proppen kwam met een van de beste Nederlandstalige LP's Het beste in mij is niet goed genoeg voor jou en die artiesten als Bots, Bonnie St. Claire, Nico Haak en Ronnie & the Ronnies aan fantastische hits hielp. Meer dan vijftig in totaal.
"Ach, het is allemaal niet zo flitsend meer als vroeger," zegt hij, "maar ik swing nog steeds volop mee. Het is alleen allemaal veel zakelijker en zuiniger geworden, en dat is wel eens even wennen. De emotie komt tegenwoordig uit machines; in de platenwereld, ook in de disco's. Machinale emotie, haha! Kijk, in de jaren vijftig wist niemand in Nederland iets van pop of rock af. Producers waren er niet, het waren "programmaleiders". Ik herinner me nog goed dat we met de Roekets in de Bovema-studio verschenen, rechtstreeks met de trein uit Eindhoven, om Kom van dat dak af op te nemen. Op één spoortje. In vier uur stonden er drie tracks op. Ger Hali nam 't nog op. We hadden niet eens een bas, nee, onze gitarist speelde de baspartij op de laagste snaren van zijn gitaar. De Indo-bandjes in die tijd hadden al wel een echte bas, en als wij met de band aan kwamen rijden bij een dancing waar ook zo'n Indo-band optrad, dan hoorde je die bas van verre al zoemen. Prachtig. Maar op ons tweede plaatje - Marijke - speelde Dub Dubois mee, op zo'n grote akoestische bas."
Het was de tijd van The Shadows, Bill Haley, Elvis, Fats Domino. Wij namen op voor Boverna-EMI, op het Imperial-label, en ik wist dat Fats Domino daar ook op zat. In mijn simpelheid heb ik nog gedacht: Gô, misschien kom ik Fats nog wel tegen, daar in Heemstede. Alles kon toen plotseling, want niemand had er verstand van. Rine Geveke bij Philips-Phonogram riep: 'Peter is een volksjongen, met een enorm gevoel voor poëzie!' Nou en daar gingen we, Hans van Hemert en ik. Producers waren we plotseling, want wij hadden er verstand van, na die eerste hits. Ik was in die tijd leerling- journalist bij het Eindhovens Dagblad, en ik heb daar een gedegen journalistieke opleiding gehad. Daar ben ik nog steeds blij om. Ik heb de principes nog geleerd van 'hoor en wederhoor', heb brandjes verslagen, politieberichten gedaan, gemeenteraad, medische diensten, en dat heeft me een goede basis gegeven."

Na-apers zijn hier bekender dan de werkelijke artiesten

"Ik bedoel: wij hebben het toen geleerd, in de praktijk, op gevoel, op intuïtie, met echte muzikanten. Ik maakte Beestjes met een jongen die absoluut niet kon zingen, Ronnie Schutte, maar het werd een absolute hit. Ik kon dingen doen met Q65. You're the victor, ik weet nog steeds niet wat zanger WWem Bieler zong, maar ik zag hoe de meiden gek werden als hij sex bedreef met de microfoonstandaard. En als producer was ik plotseling de 'Bram'. Met Rob Out; wat hebben we gelachen toen Kom uit de bedstee zo'n hit werd. Out voor tientallen optredens gevraagd, maar hij kon alleen de "bedstee" en de B-kant zingen. Ik bedoel: toen werd emotie op de plaat overgebracht, vies, smerig, vals bij Q65, ludiek, zoals in Beestjes, vertederend zoals bij Bonnie St. Claire. En die emotie mis ik nu wel eens door de techniek, niet door een geluidsdrager als de CD, want zoiets vind ik schitterend, maar door al het andere wat er omheen hangt."
"En als ik zeg dat vele artiesten van nu lichtjaren verder zijn dan wij toen, dan meen ik dat. Het is alleen zo besodemieterd dat ze er door dat brede scala niet eens ver der mee komen. En Nederland? Ach, als ik met een buitenlandse artiest werk, zegt die vaak verbaasd. Jullie zijn een opmerkelijk volkje. Jullie maken mensen beroemd via een play-backshow, die andere mensen nadoen, en als die dan weer bekend geworden zijn, dan komen er weer anderen, die op hun beurt de nadoeners weer gaan nadoen, tja..."
Peter Koelewijn. Meer dan vijftig hits van zichzelf en van vele anderen (Kom van dat dak af zelfs twee keer), onbetwist de beste combinatie van tekstdichter, componist, muzikant, zanger en producer. Van Kom van dat dak af werden er meer dan tweehonderdvijftigduizend verkocht. De eerste gouden plaat daarvoor moet hij van Bovema nog krijgen, alhoewel hij later akoestisch edelmetaal in overvloed heeft verworven. Tien jaar geleden bracht hij zijn gedeeltelijk autobiografische LP Het beste in mij... enz. uit, met daarop stukken als Je wordt ouder papa. Een schitterende plaat, die hem echter niet, zoals verwacht, op gelijke hoogte met Robert Long's Vroeger of Later bracht. Volgens Pierre Kartner lag dat juist aan songs als Je wordt ouder papa, waarin de zoon het van de vader gaat winnen met tafeltennissen en vader voor de buis in slaap sukkelt, totdat "de ruis van de teevee hem wekt".
"Je moet altijd hoop in je liedjes leggen," doceerde Kartner, "uitkomst bieden, anders willen de mensen er liever niet aan!"
Koelewijn haalt zijn schouders op. "Kl.204 staat er op," zegt hij. "Een mooi stuk, misschien breng ik dat nog wel eens opnieuw uit."
Plotseling springt bij op uit zijn bank. Wèg is de nostalgisch-filosofische stemming. "Peer" gaat weer swingen. Met Marcha Buit de studio in, daarna met Huub Holthuis, een Arnhemse jongen, "die kan zingen als Bob Dylan". Het zijn harde tijden. Stel dat Marcha een hit maakt of Huub Holthuis een revolutie ontketent, wat dan Peter? Met al dat gekopieer op de schoolpleinen? "Eerst maar hits, dan zien we vrolijk verder," zegt hij lachend.